Ntlhalosetše ka Bitcoin eke ke na le mengwaga ye mehlano
Mongwadi ke Nik Custodio 2013/12/12open in new window
Ge e le gore ga se o kwešiše gore bitcoin ke eng...
Ga re re dutše mo pankeng ko phakeng. Ke letšatši le lebotse kudu.
Ke na le apolo ye tee. Ke go fa yona.
Gonabjale o na le apolo ye tee gomme nna ga ka šala ka selo.
Seo se be se le bonolo, ga go bjalo?
Ga re lebelele ka šedi gore go diragetše eng:
Apolo ya ka e beilwe ka sebele letsogong la gago.
Gomme o a tseba gore seo diragetše. Ke be ke le gona. Le wena o be o gona. O e swere.
Re be re sa hloke motho wa boraro gore a re thuše ka khudugo ye. Ga se ra hloka Malome Tommy (yoo e lego moahlodi wa go tuma) gore a dule le rena mo pankeng le gore a kgone go netefatša gore apolo yela e tlogile mo go nna gomme ya išwa go wena.
Apolo ye ke ya gago! Ga ke kgone go go fa apolo ye nngwe ka gobane ga ke sana tše dingwe. Ga ke sa e laola. Apolo ye e tšwile ka tlase ga taolo ya ka. Gonabjale ke wena o nago le taolo godimo ga apolo yeo. O ka efa mogwera ya gago ge o nyaka, ebile mogwera wa gago a ka efa mogwera wa gagwe yo mongwe. Bjalo le bjalo.
Bjale ke ka mokgwa woo go rekiša ka sebele go lego ka gona. Ke nagana gore go dio swana, ge eba ke go fa panana, puku goba ga re re kotara ya dolara goba tšhelete ya pampiri ya go lekana le dolara (dollar bill)…
Eupša ke iketa pele.
Ga re boele go diapolo!
Gonabjale ga re re, ke na le apolo ye tee ya titšithale (digital). A še, ke tlile go go fa apolo ya ka ya titšithale.
Agaa! Gonabjale e thoma go tsefa.
O tseba bjang gore apolo ya titšithale yeo e bego e le ya ka, e setše e le ya gago, ya gago o le nnoši? E naganišiše gabotse.
E hlakahlakane le go feta, ga go bjalo? O tseba bjang gore ga se ka romela apolo yela go Malome Tommy bjalo ka setlemaganywa sa imeile pele? Goba mogwera wa gago Joe? Goba mogwera wa ka Lisa?
Mohlomongwe ke dirile dikhophi tša apolo yeo ya titšithale go khomphuthara ya ka. Mohlomongwe ke e beile ithaneteng gomme batho ba ba milione ba setše ba e taoneloutile.
Ka ge o bona, go rekiša ka titšithale ke bothatanyana. Go romela diapolo tša titšithale ga go swane le go romela diapolo tša nnete.
Boramahlale ba go ba le mabjoko a dikhomphuthara ba file bothata bjo leina: bo bitšwa gore ke bothata bja tirišopedi (double-spending problem). Eupša o se swenyege ka se. Seo o hlokago go se tseba ke gore, ke lebakanyana e ba kopantšhitše hlogo le bona ebile ga se ba kgona go e rarabolla.
Go fihla gonabjale.
Eupša ga re leke go hwetša tharollo ya rena.
Pukwana ya diakhaonto tša ditšhelete (Ledgers)
Mohlomongwe diapolo tše tša titšithale di hloka gore di beiwe leihlo ka gare ga pukwana ya diakhaonto tša ditšhelete. E dio ba pukwana ya go go botša gore thekišetšano (transactions) ka moka di beilwe leihlo – pukwana ya tšhupaletlotlo (an accounting book).
Pukwana ye ya diakhaonto tša ditšhelete, ka ge e le ya titšhithale, e hloka go phela lefaseng la yona gomme go be le motho yo a e hlokometšego.
Ga re re, bjalo ka World of Warcraft. Blizzard, baisa bao ba thomilego papadi ya inthanete, ba na le “pukwana ya diakhaonto ya ditšhelete ya titšhithale” ya marumo a go tuka mollo ao a sa hwetšagalego bonolo ao a lego gona mo lenaneong la bona. Bjale, seo se a kgahliša, batho ba go swana le bona ba ka kgona go bea diapolo tša rena tša titšithale leihlo. Agaa – re e rarabolotše!
Mathata
Eupša go na le bothatanyana:
Go tla direga eng ge moisa yo mongwe wa Blizzard a ka dira dithekišetšano tše dingwe tše dintšhi? A ka dio oketša diapolo tša titšithale tše pedi fela go tša gagwe nako efe goba efe ge a nyaka!
Ga go swane le nako yela re be re dutše ko pankeng letšatši lela. Ka nako yela e be e le nna le wena fela. Go šomiša Blizzard go dio swana le go lokela Malome Tommy (e lego motho wa boraro) kantle ga go ya kgorotsheko (ke go boditše gore ke moahlodi wa go tuma?) gore a thuše ka dithekišetšano tša rena ka moka tša panka ya ko phakeng. Nka go fa bjang apolo ya ka ya titšithale, go swana le, o a tseba – ka tsela yeo e tlwaelegilego?
E ka ba e gona tsela efe goba efe ya go ekiša panka ya phakeng, e dio ba nna-le-wena, thekišetšano ya setitšithale? Go bontšha go le boima...
Tharollo
Go ka direga eng ge re ka fa pukwana ye – go batho ka moka? Go na le gore pukwana ya thekišetšano e dule go khomphuthara ya Blizzard, e dule ka gare ga dikhomphuthara tša batho ka moka. Dithekišetšano ka moka tšeo diragetšego, ka di nako tše ka moka, tša diapolo tša titšithale di tlile go gatišwa go yona.
O ka se e hlalefetše. Nka se kgone go go romela diapolo tša titšithale tšeo ke se nago tšona, ka gobane seo se ka se sepedišane gabotse le batho ka moka mo lenaneong. E tlile go ba lenaneo le le boima gore o le hlalefetše. Kudukudu ge e ka gola.
Godimo ga moo ga e laole ke motho yo motee, ke ka fao ke tsebago gore ga go yo a ka tšeago sephetho sa go ipha diapolo tša titšithale tše dintšhi. Melao ya lenaneo e be e setše e hlalositšwe ge go thongwa. Ebile khoutu le melao ke methopo wa lenaneo leo le buletšwego motho mang le mang (open source). E beetšwe gore gore batho ba ba bohlale ba ka kgatha tema go yona, boloka, šireletša, matlafatša, le go e hlokomela.
Le wena o ka tšea karolo go dikgokagano tše gomme wa mpšhafatša pukwana ya diakhanto tša ditšhelete go netefatša gore dilo ka moka di sepela gabotse. Ka go ikgafa gago, o ka hwetša diapolo tša titšithale tše 25 bjalo ka moputso. Ge re ya nneteng, ye ke yona fela tsela ya go okotša diapolo tša titšithale mo lenaneong.
Ke e nolofaditše gannyane
… eupša lenaneo lela ke le hlalošitšego le gona. Le bitšwa lenaneotshepedišwa la Bitcoin. Gomme diapolo tša titšithale ke “dibitcoin” ka gare ga lenaneo. Ke tša maemo a godimo!
Bjale ge, o bone gore go diragetše eng? Pukwana ya diakhanto tša ditšhelete ya mang le mang e dumelela gore o dire eng?
O sa gopola gore se ke mothopo wa lenaneo leo le buletšwego motho mang le mang (open source)? Palomoka ya diapolo e hlalošitšwe ka gare ga pukwana ya diakhanto tša ditšhelete tša setšhaba mo mathomong. Ke a tseba gore palomoka ya nnete e gona. Ka gare ga lenaneo, ke a tseba gore di lekaneditšwe (ga di hwetšagale).
Ge ke rekišetšana ke a tseba gonabjale gore apolo ya titšithale e tšwile semmušo ka gare ga dithoto tša ka gomme setše e le ya gago. Ke be ke sa kgone go realo ka dilo tša titšithale. E tlile go mpšhafatšwa le go netefatšwa ke pukwana ya diakhanto tša ditšhelete ya setšhaba.
Ka gobane ke pukwana ya diakhanto tša ditšhelete ya setšhaba, ke be ke sa hloke Malome Tommy (motho wa boraro) go netefatša gore ga ke le hlalefetše, goba ka iterela dikhophi tše dingwe, goba go romela diapolo gabedi, goba gararo…
Ka gare ga lenaneo, dithekišetšano tša apolo ya titšithale e swana le thekišetšano ya nnete. Gonabjale go dio swana le ge o bona apolo ya nnete e tloga letsogong la ka gomme e tsena ka gare ga pokoto ya gago. Go dio swana le pankeng ya ko phakeng, thekišetšano e akaretša batho ba babedi fela. Nna le wena – re be re sa hloke Malome Tommy gore a netefatše seo.
Ka mantšu a mangwe, e itshwere bjalo ka selo sa nnete.
Eupša o a tseba gore ke eng seo se kgahlišago ka se? E sa le titšithale. Gonabjale ge re tla kgona go iša šedi go diapolo tše 1000, goba diapolo tše million, goba diapolo tše .0000001. Nka kgona go e romela ka go dio kgotla kunupi fela, ebile nka kgona go e lahlela ka gare ga pokoto ya gago ya titšithale le ge ke be ke le Nicaragua gomme wena o le New York.
Nka dira dilo tše dingwe tša titšithale godimo ga diapolo tša titšithale tše! Gape le ke lefase la titšithale. Mohlomongwe nka kgona go tlemaganya sengwalwa se sengwe go yona – lengwalwana la titšithale. Goba nka tlemaganya dilo tše bohlokwa le go feta; bjalo ka kontraka, goba setifikeiti sa dimaraka, goba karata ya Boitsebišo (ID card)...
Tše ke taba tše di botse kudu! Se swanetše gore re sware goba re hlokomele bjang “diapolo tša titšithale” tše? Di bohlokwa kudu, ga go bjalo?
Gabotsebotse, batho ba bantši ba kgogagokgana ka se gonabjale. Go na le dingangišano magareng ga thuto ya sekolo sa ikonomi se le sela. Magareng ga boradipolotiki. Magareng ga ditsebi tša dikhomphuthara. Eupša o se ke wa batheeletša ka moka ga bona. Batho ba bangwe ba bohlale. Ba bangwe ga ba na tsebo. Ba bangwe ba re lenaneo le na le tšhelete ye ntšhi kudu, mola ba bangwe ba re ga le lekane le selo. Moisa yo mongwe o ile a bea palo go yona: a re $1,300 e lekana le apolo ye tee. Ba bangwe ba re ke gauta ya titšithale, ba bangwe ba re ke kharentshi. Ba bangwe ba re di no swana le matšobana. Ba bangwe ba re e tlile go fetola lefase, mola ba bangwe ba re e tsene fešeneng.
Ke na le kakanyo ya ka ka ga se.
Ke tla e anega mo nakong yeo etlago. Eupša mofsa, gonabjale o tseba ka ga Bitcoin go feta batho ba bantšhi.
Recommend Reading (Updated 2017)
“You Don’t Understand Bitcoin Because You Think Money is Real”open in new window by Maria Bustillosopen in new window is a good follow-up read.
You can also read more about Ethereum and Smart Contracts hereopen in new window. Enjoy!